Na današnji dan, 4. prosinca 1993., preminuo je Frank Zappa. Genijalni glazbenik, multiinstrumentalist, autor i producent, ostavio je iza sebe hrpu iznimnih albuma s grupom Mothers Of Invention te samostalnih projekata. Bio je jedan od najplodnijih rock glazbenika. Njegova golema diskografija, s više od sedamdeset albuma, imala je golem utjecaj na tokove popa, jazza, rocka, elektroničke i orkestralne glazbe.
Frank Zappa Karijeru je započeo još 1956. u tinejdžerskoj grupi The Blackouts zajedno s prijateljem Donom Van Vlietom, koji je kasnije postao poznat pod pseudonimom Captain Beefheart. Nakon rada na glazbi za nekoliko filmova B produkcije i avanture s dvama lokalnim grupama, seli se u Los Angeles gdje osniva Soul Giants koji ubrzo postaju Mothers Of Invention.
Slavni album
Početkom 1966., nakon niza nastupa u Whiskey A-Go-Go klubu, potpisao je ugovor s MGM-om i pod imenom Mothers Of Invention snima nastupni “Freak Out!”. Izvorno dvostruki album prvijenac predstavio je avangardni psihodelični pop-rock materijal s duhovitim tekstovima i ironičnim komentarima koji su postali Zappin zaštitni znak. Album je dao iznimne teme “Who Are The Brain Police?”, “Troubled Coming Every Day” i “Any Way The Wind Blows”. Sljedeći “Absolutely Free” iz 1967. donio je eksperimente u studiju s kolažima buke, recitativa, improvizacija i bizaran, no izniman materijal, posebice skladbi “Plastic People”, “Call Any Vegetable” i “Brown Shoes Don’t Make It”. U rujnu 1967. Mothers Of Invention nastupili su u londonskom Royal Albert Hallu zajedno s petnaesteročlanim orkestrom, a mnoge tada “raspisane” aranžmane Zappa je koristio na kasnijim projektima.
Album “We’re Only In It For The Money” iz 1968. postao je slavan po ironičnom posvajanju ovitka “Sgt Peppera” Beatlesa i ciničnom komentaru o novcu kao “glavnom nadahnuću” u rock and rollu. No, album je također dao iznimne brojeve poput “Mom And Dad” i “Flower Punk”, koje su kritički secirale američku supkulturnu scenu. “Lumpy Gravy” (1968.) bio je prvi samostalni Zappin projekt, a objavljen je u isto vrijeme kada i treći album Mothers Of Invention. Bio je realiziran kao kolaž orkestralne glazbe pod utjecajem Stravinskoga, kojemu je Zappa bio posebno sklon, izgovorenog teksta i – ponegdje – pop melodija.
Jedan od najutjecajnijih Zappinih samostalni albuma
“Cruising With Ruben And The Jets” i “Uncle Meat” (oba iz 1969.) zaokružili su kreativnu seriju izdanja Mothers Of Invention. Grupa, u kojoj su, osim Zappe, bili i njegovi stalni suradnici poput basista Roya Estrade i klavijaturista Iana Underwooda, snimila je “Cruisin With The Ruben & The Jets” kao album pseudo doo-wopa na kojemu su se našle i prearanžirane ranije objavljene skladbe, a “Uncle Meat” bio je dvostruki album rađen poput imaginarnog albuma filmske glazbe.
“Hot Rats” iz 1969. bio je jedan od najutjecajnijih Zappinih samostalnih albuma, s kombinacijom jazza i rocka. Snimljen u suradnji s Captainom Beefheartom, Donom “Sugar Cane” Harrisom i Jean-Lucom Pontyjem, dao je iznimne brojeve poput “Peaches En Regalia” i “Willie The Pimp”. Nakon dva Mothers Of Invention albuma – “Burnt Weeny Sandwich” (1970.) i “Weasels Ripped My Flesh” (1970.) – Frank Zappa je oformio prateću grupu s Georgeom Dukeom, Aynsleyom Dunbardom, Ianom Underwoodom, Jimom Ponsom te pridošlicama iz Turtlesa: Howardom Kaylanom i Markom Volmanom, s kojom je iste 1970. snimio samostalni “Chunga’s Revenge”. Vrhunci vrlo dobrog albuma bile su teme “Transylvanian Boogie”, “Twenty Small Cigars” i “Would You Go All The Way”.
Uslijedio je povratak u top formu
Album je najavio novu fazu vječno mutirajućih Mothers Of Invention čiji su materijali i koncertni nastupi na samome rubu ekscesa i skandala s gotovo pornografskim sadržajima. Početak sedamdesetih obilježili su iznimni koncerti i live album “Fillmore East – June 1971.”, projekti poput kontroverznog soundtracka za “200 Motels”, koji je snimljen uživo, i naizmjenični albumi Mothersa – “Just Another Band From L.A.” i “The Grand Wazoo” iz 1972. – te bestsellerski pop rock album “Overnite Sensation” (1973.) koje potpisuju kao The Mothers – i samostalni Zappini projekti poput “Waka/Jawaka: Hot Rats”.
“Apostrophe” iz 1974. donio je povratak u top formu, a duhovita “Don’t Eat The Yellow Snow”, neočekivano je postala američki hit s “rokerski orijentiranih” FM-radija. “Roxy & Elsewhere” iz 1974. jedan je od brojnih koncertnih zapisa Mothersa. Album je snimljen 1973./74., s izvrsnim koncertnim verzijama “Cheepnis”, “Son Of Orange County” i “Penguin In Bondage”.
Rezultat nove suradnje
Sljedeći “One Size Fits All” imao je vrlo dobar materijal dijelom ponovno snimljen nakon koncertne premijere na prethodnom albumu, a “Bongo Fury” – također iz 1975. – bio je rezultat nove suradnje s Captain Beefheratom. Raspustivši Motherse, Zappa 1976. snima vrlo dobri “Zoot Allures” s uspjelim brojevima poput “Disco Boy” i “Black Napkins”, a potom i koncertni “Zappa In New York” te “Sleep Dirt” iz 1979. s instrumentalima koji su bili restlovi ranijih projekata.
“Sheik Yerbouti” objavljen je 1979. izvorno kao dvostruki album. i komercijalno je najuspješniji Zappin projekt. Osmišljen je kao ironičan komentar na tada aktualnu diskoidnu groznicu, no unatoč sarkazmu kojim je nabijena, skladba “Dancing Fool” postala je hit, jednako kao i skladba “Bobby Brown Goes Down”. I sam naslov albuma bio je parafraza plesnog hita KC and the Sunshine Banda “Shake Your Booty”.
Mogao je objavljivati albume po želji
Iste godine Frank Zappa je objavio “Joe’s Garage Act I”, a godinu kasnije i nastavak “Act II & III” – konceptualni album o životu glazbenika. Oslobođen ugovora s Warnerom, mogao je objavljivati albume kada i koliko hoće pa u osamdesetima izlazi obilje novih naslova. Vrijedi istaknuti “Shut Up ’N’ Play Guitar” – trodijelni koncertni album-kompilaciju živih snimaka nastalih između 1977. i 1980. na kojima su uhvaćeni najbolji Zappini svirački trenuci. Na kolekciji su se tako našle nadahnute izvedbe standarda poput “Pink Napkins” te lucidni i duhoviti “zappizmi” poput “Variations On The Carlos Santana Secret Chord Progression”.
Preminuo je od raka prostate
Nakon “You Are What You Is” iz 1981., godinu kasnije objavio je “Ship Arriving Too Late To Save A Drowning Witch”, uspješni album koji je predstavio hit-singl: “Valley Girl”, satiru na račun razmažene djece zvijezda show-businessa iz San Bernardino Valley, ali i prave zgoditke s temama “Envelopes”, “Teen-Age Prostitute”, “No Not Now” i “I Come From Nowhere”. “Them Or Us” iz 1984. – snimljen nakon osrednjeg “The Man From Utopia” s miješanim koncertnim i studijskim snimkama – vrlo je dobar rock album s kombinacijama R&B-ja, eksplicitnih tekstova o seksu, kao u temi “Baby, Take Your Teeth Out”, i praskavih gitara. Nakon albuma klasične glazbe, godinu kasnije izlazi i kontroverzni “Thing Fish” kao trostruki vinilni album.
Još jedan od projekata vrijednih spomena bio je “Jazz From Hell” izvorno objavljen 1986., premda je riječ o koncertnoj snimci iz 1982. Riječ je o Zappinom instrumentalnom “one man showu” na synclavieru. Album je bio nagrađen Grammyjem 1987. za najbolju instrumentalnu rock-izvedbu. Frank Zappa preminuo je od raka prostate. Na etiketi Vaulternative tijekom dvijetisućitih krenula je serija reizdanja, ali i vrhunskih ranije neobjavljenih Zappinih snimaka.
Naslovna foto: YouTube screenshot